หน่วยที่ 8 การโอนสิทธิเรียกร้อง

1.    การโอนสิทธิเรียกร้องคือ นิติกรรมระหว่างเจ้าหนี้กับบุคคลภายนอก อันทำให้สิทธิเปลี่ยนแปลงจากเจ้าหนี้ผู้โอนไปยังบุคคลภายนอกผู้รับโอน หนี้เดิมยังคงอยู่

2.    การโอนสิทธิเรียกร้องอันจะพึงชำระแก่เจ้าหนี้โดยเฉพาะเจาะจงจะต้องทำเป็นหนังสือมิฉะนั้นจะไม่สมบูรณ์ ส่วนการโอนสิทธิเรียกร้องในหนี้อันพึงชำระตามเขาสั่ง ทำโดยสลักหลังไว้ในตราสารและส่งมอบให้แก่ผู้รับโอน

3.    ผลโดยทั่วไปของการโอนสิทธิเรียกร้อง คือผู้รับโอนไม่มีสิทธิดีกว่าผู้โอน คือรับไปเพียงเท่าที่ผู้โอนมีสิทธิอยู่ แต่ในบางกรณี ผู้รับโอนก็อาจมีสิทธิดีกว่าผู้โอน

8.1  หลักเกณฑ์การโอนสิทธิเรียกร้อง

สิทธิเรียกร้องที่สามารถโอนกันได้ไม่ว่าสิทธิเรียกร้องนั้น จะเกิดจากมูลหนี้อะไรและมีวัตถุแห่งหนี้เป็นอย่างไร แต่มีข้อยกเว้น 3 ประการ ซึ่งกฎหมายบัญญัติถึงสิทธิเรียกร้องที่โอนกันไม่ได้คือ

1. สิทธิเรียกร้องซึ่งมีสภาพแห่งหนี้ไม่เปิดช่องว่าง
2. สิทธิเรียกร้องซึ่งคู่กรณีแสดงเจตนาห้ามโอน
3. สิทธิเรียกร้องที่ศาลยึดไม่ได้

8.1.1  ลักษณะทั่วไปของการโอนสิทธิเรียกร้อง

การโอนสิทธิเรียกร้องมีหลักเกณฑ์อย่างไรบ้าง อธิบายและยกตัวอย่างประกอบ

การโอนสิทธิเรียกร้อง เป็นนิติกรรมระหว่างเจ้าหนี้กับบุคคลภายนอก อันทำให้สิทธิเปลี่ยนจากเจ้าหนี้ผู้โอนไปยังบุคคลภายนอกผู้รับโอน หนี้เดิมยังคงอยู่ การโอนสิทธิเรียกร้องใดๆ ย่อมมี ไม่ว่าสิทธิเรียกร้องจะเกิดจากมูลหนี้อะไร เว้นแต่ที่กฎหมายบัญญัติห้ามโอนไว้

8.1.2  สิทธิเรียกร้องที่โอนกันไม่ได้

ข้อยกเว้นของการโอนสิทธิเรียกร้องมีอย่างไร อธิบายและยกตัวอย่างประกอบ

ข้อยกเว้นสิทธิเรียกร้องที่กฎหมายห้ามโอน คือ

1.    สิทธิเรียกร้องซึ่งสภาพแห่งหนี้ไม่เปิดช่อง

2.    สิทธิเรียกร้องซึ่งคู่กรณีมีเจตนาห้ามโอน

3.    สิทธิเรียกร้องที่ศาลยึดไม่ได้

8.2    แบบของการโอนสิทธิเรียกร้อง

1.    การโอนสิทธิเรียกร้องในหนี้อันพึงต้องชำระแก่เจ้าหนี้คนหนึ่งโดยเฉพาะเจาะจง ถ้ามิได้ทำเป็นหนังสือ ไม่สมบูรณ์ การโอนนั้นจะยกขึ้นเป็นข้อต่อสู้ลูกหนี้หรือบุคคลภายนอกได้แต่เมื่อได้บอกกล่าวการโอนไปยังลูกหนี้ หรือลูกหนี้จะได้ยินยอมด้วย ในการโอนนั้น คำบอกกล่าวหรือคำยินยอมเช่นว่านี้ ต้องทำเป็นหนังสือ

2.    การโอนสิทธิเรียกร้องในหนี้อันพึงต้องชำระตามเขาสั่ง จะยกขึ้นเป็นข้อต่อสู้ลูกหนี้หรือบุคคล ภายนอกได้ เมื่อการโอนนั้นได้สลักหลังไว้ในตราสารและได้ส่งมอบตัวตราสารนั้นให้แก่ผู้รับโอนไปด้วย

8.2.1  การโอนสิทธิเรียกร้องในหนี้อันพึงต้องชำระแก่เจ้าหนี้คนหนึ่งโดยเฉพาะเจาะจง

ก. เป็นเจ้าหนี้เงินกู้ ข. 20,000 บาท ต่อมา ก. โอนสิทธิเรียกร้องให้ ค. โดยทำเป็นหนังสือและ ค. ได้ส่งจดหมายบอกกล่าวการโอนไปยัง  ข. โดยโทรศัพท์ไปบอก ข. แต่ ข. ไม่อยู่ จึงบอกลูกจ้างของ ข. ไว้ แต่ ข. ได้ชำระหนี้ให้แก่ ก.  ก่อนที่ ข. จะกลับบ้าน ดังนี้ ค. จะเรียกให้ ข. ชำระหนี้ตามสิทธิเรียกร้องซึ่งตนได้รับโอนมาจาก ก. ได้อย่างไร หรือไม่

ตามมาตรา 306 การโอนสิทธิเรียกร้องที่จะยกขึ้นเป็นข้อต่อสู้ลูกหนี้ได้เมื่อได้บอกกล่าวการโอนไปยังลูกหนี้เป็นหนังสือ แต่ ค. มิได้ทำตามมาตรา 306 และ ข. ได้ชำระหนี้แก่ ก. ผู้โอนไปแล้ว ก. ไม่ต้องรับผิดชดใช้เงินจำนวนนั้นต่อ ค. อีก

มาตรา 306 การโอนหนี้อันจะพึงต้องชำระแก่เจ้าหนี้คนหนึ่งโดย เฉพาะเจาะจงนั้น ถ้าไม่ทำเป็นหนังสือ ท่านว่าไม่สมบูรณ์ อนึ่งการ โอนหนี้นั้นท่านว่าจะยกขึ้นเป็นข้อต่อสู้ลูกหนี้หรือบุคคลภายนอกได้ แต่เมื่อได้บอกกล่าวการโอนไปยังลูกหนี้ หรือลูกหนี้จะได้ยินยอมด้วย ในการโอนนั้น คำบอกกล่าวหรือความยินยอมเช่นว่านี้ท่านว่าต้องทำ เป็นหนังสือ

ถ้าลูกหนี้ทำให้พอแก่ใจผู้โอนด้วยการใช้เงิน หรือด้วยประการอื่น เสียแต่ก่อนได้รับบอกกล่าว หรือก่อนได้ตกลงให้โอนไซร้ ลูกหนี้นั้น ก็เป็นอันหลุดพ้นจากหนี้

8.2.2  การโอนสิทธิเรียกร้องในหนี้อันพึงต้องชำระตามเขาสั่ง

ก. เขียนเช็คสั่งจ่ายให้ ข. ข. สลักหลังโอนเช็คให้แก่  ง. แต่ยังไม่ได้ส่งมอบให้  ง. ดังนี้ ง. จะเป็นผู้รับโอนโดยมีสิทธิเรียกให้ธนาคารจ่ายเงินแก่ตนได้หรือไม่

ตามมาตรา 309 ผู้รับโอนจะยกขึ้นเป็นข้อต่อสู้ลูกหนี้ได้แต่เฉพาะเมื่อการโอนนั้นได้สลักหลังไว้ในตราสาร และตัวตราสารนั้นได้ส่งมอบให้แก่ผู้รับโอนไปด้วย แต่ ง. ยังไม่ได้รับโอนเช็ค ง. ยังไม่มีสิทธิเรียกร้องให้ธนาคารจ่ายเงินให้ตน

มาตรา 309 การโอนหนี้อันพึงต้องชำระตามเขาสั่งนั้น ท่านว่า จะยกขึ้นเป็นข้อต่อสู้ลูกหนี้ หรือบุคคลภายนอกคนอื่นได้แต่เฉพาะ เมื่อการโอนนั้นได้สลักหลังไว้ในตราสาร และตัวตราสารนั้นได้ส่งมอบ ให้แก่ผู้รับโอนไปด้วย

8.3    ผลของการโอนสิทธิเรียกร้อง

1.    ถ้าพิพาทอ้างสิทธิในการโอนต่างราย โอนรายใดได้บอกกล่าวหรือตกลงก่อนโอนรายนั้นมีสิทธิดีกว่าโอนรายอื่นๆ

2.    เมื่อมีการโอนสิทธิเรียกร้อง สิทธิเรียกร้องจากผู้โอนย่อมตกได้แก่ผู้รับโอน หากสิทธิเรียกร้องนั้นมีทั้งหนี้ประธานและหนี้อุปกรณ์ เมื่อหนี้ประธานโอนไปยังผู้รับโอนแล้ว หนี้อุปกรณ์คือจำนอง จำนำ ค้ำประกันย่อมโอนไปแก่ผู้รับโอนด้วย

3.    เมื่อโอนสิทธิเรียกร้องแล้ว ผู้รับโอนกลายมาเป็นเจ้าหนี้ใหม่ ลูกหนี้ต้องรับชำระหนี้แก่ผู้รับโอนโดยตรง

4.    เมื่อลูกหนี้ให้ความยินยอมในการโอนสิทธิเรียกร้องโดยไม่อิดเอื้อน ลูกหนี้จะยกข้อต่อสู้ผู้รับโอนไม่ได้ แต่ถ้าลูกหนี้มิได้ยินยอมด้วยแล้วเป็นแต่ได้รับคำบอกกล่าวการโอน ลูกหนี้มีข้อต่อสู้ผู้โอนอย่างไรก็ยกขึ้นเป็นข้อต่อสู้ผู้รับโอนได้

5.    ในกรณีการโอนสิทธิเรียกร้องในมูลหนี้อันพึงต้องชำระตามเขาสั่ง ลูกหนี้จะยกข้อต่อสู้ซึ่งมีต่อเจ้าหนี้เดิมมาเป็นข้อต่อสู้ผู้รับโอนโดยสุจริตนั้นไม่ได้ เว้นแต่ที่ปรากฏในตัวตราสารนั้นเอง หรือที่มีขึ้นเป็นธรรมดาสืบจากลักษณะแห่งตราสารนั้น

8.3.1  ผลระหว่างผู้รับโอนต่างรายและผลระหว่างผู้โอนกับผู้รับโอน

ผลในกฎหมายระหว่างผู้โอนสิทธิเรียกร้อง และผู้รับโอนสิทธิเรียกร้องนั้นมีอย่างไรบ้าง

ผลในกฎหมายระหว่างผู้โอนกับผู้รับโอนสิทธิเรียกร้อง คือ สิทธิเรียกร้องจากผู้โอนย่อมตกได้แก่ผู้รับโอน โดยทำให้ผู้รับโอนเข้ามาเป็นเจ้าหนี้แทนผู้โอน และหนี้อุปกรณ์ทั้งหลายซึ่งเกี่ยวข้องกับสิทธิเรียกร้อง คือจำนอง จำนำ ค้ำประกัน ย่อมโอนไปแก่ผู้รับโอนด้วย

8.3.2  ผลระหว่างผู้รับโอนกับลูกหนี้

ก. เป็นเจ้าหนี้เงินกู้ ข. อยู่ 5,000 บาท ข. ได้ชำระหนี้ให้แก่ ก. ไปแล้ว 3,000 บาท ต่อมาภายหลัง ก. โอนสิทธิเรียกร้องซึ่งมีอยู่เหนือ ข. ให้ ค. ค.จึงบอกกล่าวการโอนแก่ ข. เป็นหนังสือโดย ข. มิได้ยินยอมด้วย ค. จะเรียกให้ ข. ชำระหนี้แก่ตนทั้ง 5,000 บาท ได้หรือไม่

ตามมาตรา 308 วรรคสอง ลูกหนี้มีสิทธิยกข้อต่อสู้ทุกอย่างที่ตนมีอยู่ต่อผู้โอนมาต่อสู้กับผู้รับโอนได้ ดังนั้น เมื่อ ข. ชำระหนี้ให้ ก. ไปแล้ว 3,000 บาท ก็ชอบที่จะยกข้อต่อสู้นี้มาสู้กับ ค. ผลคือ ข. ต้องชำระหนี้ที่ค้างอยู่เพียง 2,000 บาทให้แก่ ค.

มาตรา 308 ถ้าลูกหนี้ได้ให้ความยินยอมดังกล่าวมาใน มาตรา 306 โดยมิได้อิดเอื้อน ท่านว่าจะยกข้อต่อสู้ที่มีต่อผู้โอนขึ้นต่อสู้ผู้รับ โอนนั้นหาได้ไม่ แต่ถ้าเพื่อจะระงับหนี้นั้นลูกหนี้ได้ใช้เงินให้แก่ผู้โอน ไปไซร้ลูกหนี้จะเรียกคืนเงินนั้นก็ได้ หรือถ้าเพื่อการเช่นกล่าวมานั้น ลูกหนี้รับภาระเป็นหนี้อย่างใดอย่างหนึ่งขึ้นใหม่ต่อผู้โอน จะถือเสมือน หนึ่งว่าหนี้นั้นมิได้ก่อขึ้นเลยก็ได้

ถ้าลูกหนี้เป็นแต่ได้รับคำบอกกล่าวการโอน ท่านว่าลูกหนี้มีข้อ ต่อสู้ผู้โอนก่อนเวลาที่ได้รับคำบอกกล่าวนั้นฉันใด ก็จะยกขึ้นเป็น ข้อต่อสู้แก่ผู้รับโอนได้ฉันนั้น ถ้าลูกหนี้มีสิทธิเรียกร้องจากผู้โอน แต่สิทธินั้นยังไม่ถึงกำหนดในเวลาบอกกล่าวไซร้ ท่านว่าจะเอา สิทธิเรียกร้องนั้นมาหักกลบลบกันก็ได้ หากว่าสิทธินั้นจะได้ถึงกำหนด ไม่ช้ากว่าเวลาถึงกำหนดแห่งสิทธิเรียกร้องอันได้โอนไปนั้น

แบบประเมินผลตนเองหน่วยที่ 8

1.    การโอนสิทธิเรียกร้อง คือนิติกรรมระหว่างเจ้าหนี้กับบุคคลภายนอก อันทำให้สิทธิเปลี่ยนจากเจ้าหนี้ผู้โอนไปยังบุคคลภายนอกผู้รับโอน โดยหนี้เดิมยังคงอยู่

2.    การโอนสิทธิเรียกร้องอันจะพึงชำระแก่เจ้าหนี้โดยเฉพาะเจาะจงจะต้องทำเป็นหนังสือ

3.    การโอนสิทธิเรียกร้องในหนี้อันพึงชำระตามเขาสั่ง ต้องทำโดยสลักหลังในตราสารและส่งมอบให้แก่ผู้รับโอน

4.    สิทธิเรียกร้องดังต่อไปนี้ โอนกันไม่ได้ คือ (ก) สิทธิเรียกร้องซึ่งสภาพแห่งหนี้ไม่เปิดช่อง (ข) สิทธิเรียกร้องซึ่งคู่กรณีแสดงเจตนาห้ามโอน (ค) สิทธิเรียกร้องซึ่งศาลยึดไม่ได้

5.    การโอนสิทธิเรียกร้องโดยไม่บอกกล่าวลูกหนี้ หรือลูกหนี้ไม่ยินยอมด้วยมีผลทำให้ ยกขึ้นเป็นข้อต่อสู้ลูกหนี้ไม่ได้

6.    ก. เป็นเจ้าหนี้เงินกู้ ข. อยู่ 30,000 บาท แต่ว่าหนี้นั้นขาดอายุความแล้วต่อมา ก. ได้โอนสิทธิเรียกร้องในหนี้นี้ให้ ค. โดย ข. ก็ให้ความยินยอมโดยไม่อิดเอื้อน ค. จะเรียกให้ ข. ชำระหนี้เงินจำนวน 30,000 บาท แก่ตน ได้เพราะ ข. ยินยอมจึงต้องชำระเต็มทั้ง 30,000 บาท

7.    สิทธิเรียกร้องที่โอนกันได้คือ สิทธิในหนี้เงินกู้

8.    ก. กู้เงิน ข. ไป 5,000 บาท และตกลงกันว่า ข. จะไม่โอนสิทธิเรียกร้องไปยังผู้อื่น ต่อมา ข. โอนสิทธิเรียกร้องในหนี้รายนี้ให้ ค. บุคคลภายนอกผู้สุจริตซึ่งเป็นการฝ่าฝืนข้อตกลง ดังนี้ ก. จะปฏิเสธไม่ยอมชำระหนี้แก่ ค. ได้หรือไม่  ไม่ได้เพราะ ค. เป็นบุคคลภายนอกซึ่งสุจริตและต้องเสียหายจากข้อตกลงดังกล่าว

9.    การโอนสิทธิเรียกร้องเป็นการเปลี่ยนตัวเจ้าหนี้ แต่หนี้เดิมไม่ระงับ